کولي ها که برخي موطن نخستين آنان را هند و عده اي مصر مي دانند -کساني نيز کولي را تغيير شکل يافته "کابُلي یاکاولی" مي شمرند- بازماندگان طوايفي هستند که در قرن نهم ميلادي از طريق ايران رهسپار مغرب زمين شدند. نخستين بار در افسانه هاي مربوط به بهرام پنجم ساساني (بهرامگور) با نام اين طوايف روبرو مي شويم که بنابرآن شَنگُل پادشاه هند بنا به درخواست بهرام ده هزار لوري خواننده و نوازنده را به ايران فرستاد.
کولي ها درنقاط مختلف ايران به نام هاي گوناگون خوانده مي شوند: درفارس کولي، در کرمان لولي، درآذربايجان قراچي، درخراسان غِرِشْمال. اصطلاحات غربتي و چَنگانه و زنگاري نيز درباره ايشان به کار رفته است. منبع درآمد اين طوايف دام پروري و بعضي صنايع دستي مانند غربال بندي و آهنگري است و از زن و مرد به کارهايي ديگر مانند فالگيري، نوازندگي، و طالع بيني نيز مي پردازند.