استان اَردبيل
استان اَردَبيل با وسعتي حدود 17881 کيلومتر مربّع بين کوه هاي تالش در ساحل غربي درياي خَزَر و مرز ايران با جمهوري آذربايجان واقع شده است. این استان درسال 1372خ/1993م. از استان آذربایجان جدا شد. طبیعت بارور و بسیار زیبائی به خصوص در نواحی کوهستانی دارد. دشت مغان درشمال استان اردبیل بین رود ارس و قسمتی از چین خوردگی کوه های تالش منطقه ی حاصل خیزی است که با تأسیس سازمان کشت و صنعت دشت مُغان درسال 1353ش (1974م) و استفاده از روش هاي مکانيزه و پيش رفته، بسيار موفّق بوده است. این ناحیه که اکنون سه شهر پارس آباد، بیله سوار و گرمی در آن قراردارد، فعال ترین بخش کشاورزی و صنعتی این استان است. کارخانه قند دشت مُغان مجهّزترين و مهم ترين کارخانه قند ايران وخاورميانه به شمار می رود. جمعیت استان اردبیل 1247202نفراست که به زبان ترکی سخن می گویند و بیشتر آن ها مسلمان شیعه هستند. مرکز آن شهر تاریخی اردبیل و شهرستان های این استان عبارتند از: بیله سوار، پارس آباد، جرمی، نمین، خلخال و مشکین شهر. نام مركز استان شهرستان اردبيل است.

صنايع دستي استان اردبيل

صنایع دستی اردبیل بیش تر توسط عشایر و ساكنان شهرها و روستاهای كوچك منطقه صورت می گیرد. قالی بافی، گلیم بافی و جاجیم بافی از کهن ترین صنایع دستی شهرستان اردبیل است که دارای شهرت فراوان و اهمیت ویژه ای هستند. گلیم بافی در این میان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و فرش اردبیل در مجموعه فرش های نفیس آذربایجان به شمار می آید. نقشه شكسته و اسلیمی، زمینه فرش های تولیدی فرش بافان اردبیلی را تشكیل می دهد. از مهم ترین طرح های این نقشه ها می توان به طرح قیچی، تک گل، ستاره، ریزماهی، وان، هریس، زیرخاكی، كله قوچ، زرین قلم، طرح قره باغ، لچک ترنج و مانند این ها اشاره كرد. بر اساس آمار موجود 80 درصد فرش تولیدی شهرستان اردبیل، به خارج از كشور و بیش تر به كشورهای آلمان، ایتالیا، فرانسه و ژاپن صادر می شود. از دیگر صنایع دستی شهرستان اردبیل می توان شال بافی، جوراب های پشمی، پشتی، قلاب دوزی، خورجین بافی، نقره كاری، قلمزنی، خاتم كاری، صنایع چوبی و فلزی و سفال گری را نام برد.


اَردبيل
شهر اردبیل درفاصلهء 639 کيلومتری تهران مرکز استان اردبیل است. درمغرب این شهر آتش فشان خاموش سَبَلان قرارگرفته که چشمه هاي آبگرم فراوان در دامنه آن مي جوشد. اَردَبيل يک نام اَوِستايي به معني جايگاه يا سرزمين مقدّس و پاک است. درسه فرسنگي اين شهر آثار باستاني مربوط به دوازده تا شانزده قرن پيش از ميلاد مسيح يافت شده. به علاوه، سنگ نبشته اي مربوط به اقوام آرارات، که در قَرَه داغ به دست آمده، تاريخ اين منطقه را تا قرن هفتم تا نهم پيش از ميلاد عقب مي برد.
اقوام خَزَرکه از ديرباز سرزمين هاي داخلي ايران را تهديد مي کردند و دربند مهمّ قفقاز درحدود باکو براي جلوگيري از پيش روي ايشان ساخته شده بود، در قرن دوّم هجري (هشتم ميلادي) تا اَردَبيل پيش آمدند و شهر را ويران کردند. درقرن سوّم هجري(نهم ميلادي) نيز اين منطقه صحنه مبارزات طولاني و خونين بابک خُرَّم دين باخلافت بغداد بود.

مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی (اردبیل)
ازاواخرقرن سوّم هجري(نهم ميلادي) يک سلسله از اميران ايراني ماوَراءالنَهر (اَشروسَنِه)، منسوب به خاندان اَفشين، درآذربايجان به قدرت رسيدند که به ظاهر ازخلافت بغداد اطاعت مي کردند. ايشان پس از مدتي کوتاه پايتخت خود را ازمراغه به اردبيل بردند. تا اواخر قرن چهارم هجري اَردَبيل شهري بزرگ تر و آبادتر از تبريز بوده و بارويي استوار داشته است. دراين زمان از اَردَبيل به عنوان شهري بسيار حاصلخيز با عسل فراوان و مشهور و بافت شهري زيبا يادکرده اند. نواحي مختلف شهر به شکل صليب درچهار راسته ساخته شده و در وسط چهار بازارمسجد شهر قرارداشته است. امّا، حملات پي در پی گُرجي ها درقرن هاي ششم و هفتم هجري(دوازدهم و سيزدهم ميلادي) و کشتار و ويراني مغول اَردَبيل را از جمعيّت تهي و به ويرانه اي تبديل کرد.
اوج شکوه اَردَبيل از قرن نهم هجري با قدرت يافتن صفويان آغاز شد. شيخ صفي الدّين اردبيلي، جدّ صفويه، مهم ترين کانون تشيّع اماميه را دراين شهر بنيان نهاد. امير تيمور گورکان درحمله هاي خود به ايران نسبت به خواجه علي ازجانشينان و فرزندان شيخ صفي الدين اظهار ارادت کرد و شهر اَردَبيل را دارالامان خواند، يعني شهري که همه مردم ساکن در آن از آسيب و کُشتار درامان اند. رونق و آباداني اَردَبيل از آن پس تا حمله عثماني ها و لشکرکشي هاي نادرشاه افشار روز افزون بود.
پادشاهان صفوي به خصوص شاه عبّاس بزرگ، باتقديم هدايا و توجّه بسيار به مقبره شيخ صفي الدّين اسباب رونق بيشتر اين شهر رافراهم آوردند. کتابخانه ی نفيسي که شاه عبّاس بزرگ وقف اردبيل کرد بعدها، هنگام جنگ هاي ايران و روس، به دست ژنرال پاسکيويچ افتاد و قبل از امضاي عهدنامه تُرکَمان چاي به عنوان غنايم جنگي به سَن پِطِرزبورگ فرستاده شد. پس از صَفَويه، اَردَبيل ارزش و اعتبار خودرا از دست داد و در دوره قاجار به تبعيدگاهي سياسي بدل شد. عبّاس ميرزا نايب السلطنه به کمک ژنرال گاردان در اَردَبيل قلعه استواري ساخت و آن را مرکز فرماندهي خود درجنگ با روس کرد.
امروز اَردَبيل شهري است کوچک که از آثار تاريخي و هنري با شکوه آن تنها بقعه شيخ صفي الدّين اَردَبيلي و مجموعه اي از مسجدها و پل هاي متعلّق به دوره سَلجوقي برجاي مانده است. بافت تارعنکبوتي وخيابان هاي منحني آن، که هنوز بسياري از خصوصيات هزارساله را درخود دارد، از ويژگي هاي معماري زيباي شهر اَردَبيل به شمار مي آيد. خلخال خلخال در کوهستان های غرب تالش در استان اردبیل قراردارد. آب و هوایش در تابستان معتدل و در زمستان سرد و برفی است. وجود چشمه های آب گرم و آب معدنی سلامت بخش، آب و هوای لطیف همواره مسافر های زیادی را از جمله برای ورزش های زمستانی به آن جا می کشاند. شال پشمی از صنایع دستی رایج این شهر است که شهرت زیاد دارد.

مشکین شهر
مشکین شهر در غرب اردبیل و شمال کوه سبلان قرار دارد. دربیشتر نواحی آن اقوام مختلف گله دار گشت و گذار می کنند و به طور کلی اقتصاد آن برپایه ی کشاورزی و پرورش دام و پرندگان استوار است. صنایع دستی این شهر شامل بافت انواع فرش، گلیم، جاجیم، شال و درست کردن اشیاء چوبی و فلزکاری است. از دیدنی های مشکین شهر قصر ارشاک و نقش برجسته ی شاپور دوم متعلق به دوره ی ساسانی و خانقاه شیخ حیدر است. چشمه های آب گرم و گوگردی آن نیز با خواص پزشکی مورد استفاده قراردارد.