استان مرکزي، با مساحتي حدود 29406 کيلومتر مربّع، در مرکز ايران و بين استان هاي تهران، زنجان، همدان، اصفهان، لُرستان و سِمنان و درزاويه برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرُس قراردارد. بلندترين نقطه آن قلّه شهباز با 3 هزار و 388 متر و پست ترين نقطه درياچه نمک با 790 متر ارتفاع از سطح درياست.
قَرَه چاي يا قَرَه سو پُرآب ترين رود اين منطقه است که، در بيست کيلومتري ساوه، آثار سدّي قديمي از حدود700 سال پيش بر روي آن ديده مي شود. اين سد به دستور شمس الدّين محمّد جُويني وزيربزرگ دربار ايلخانان مغول ساخته شده است. درياچه موسمي اين استان در فصل خشکي به صورت باتلاق و نمکزار در مي آيد، به طوري که هر ساله در تابستان از آن با بيل مقدار زيادي نمک جمع مي کنند. دراستان مرکزي حبوبات و آفتاب گردان کشت مي شود. انار فراوان و مرغوب ساوه شهرت بسيار دارد. ايلات ناحيه نيز درسطحي وسيع به دامپروري مي پردازند. معادن نفت، گاز و سنگ آهن زير نظر شرکت ملي ذوب آهن استخراج مي شود و انواع مصالح ساختماني از سرمايه هاي طبيعي اين استان است. کارخانه ماشين سازي اراک و کارخانه هاي قند شازَند و ريسندگي و بافندگي و آلومينيوم سازي و تأسيسات ذخاير عظيم نفت و گاز نزديک قم را بايد از جمله کانون هاي صنعتي مهمّ استان مرکزي به شمار آورد.
قرار گرفتن استان مرکزي درمسيرراه آهن سراسري و لوله هاي نفت خام از جنوب به تهران و وجود مراکز صنعت در آن سبب شده است که اين استان، به خصوص اراک، در دهه هاي اخير مهاجران بسيار به خود جلب کند.
جمعيّت استان مرکزي نزديک به 1344920 تن است که به زبان فارسي سخن مي گويند و اکثر مسلمان شيعه اند. اقليّتي از مسيحيان ارمني نيز در اين استان زندگي مي کنند. عشاير شاهسَوَن و ايل زَند نيز دراين ناحيه به گشت و گذار فصلي مي پردازند. استان مرکزي که درسال 1359خ/1980م. از تهران جداشد، هشت شهرستان دارد از جمله: اَراک (مرکز استان)، ساوه، خُمين، محلاّت، سربند (شازند)، تَفرِش ، دِليجان و آشتيان.

صنايع دستي استان مركزی
در اکثر شهرستان‌های استان مرکزی صنایع مختلف دستی وجود دارند که عمدتاً خاص عشایر منطقه‌اند. عشایری که در محدوده استان زندگی
می‌کنند، بومی منطقه نیستند و اکثر آنها از نواحی دیگر به این منطقه مهاجرت کرده و سکنی گزیده‌اند. مهم‌ترین گروه‌های ایلی استان شامل
شاهسون‌ها، ایل کله‌‌‌‌کویی، ایل میش مس (مست)، ایل خلج، ایل راوه و ایل کرد (کلهر) هستند که به ویژه زنان و دختران انواع صنایع دستی را
در آن‌ها تولید می‌کنند. مهم‌ترین صنعت دستی استان فرش است که فرش ساروق از شهرتی جهانی برخوردار است.
علاوه بر آن گیوه که نوعی پاپوش دست‌دوز تولید شده از نخ‌های قالی‌ست، از جمله صنایع دستی در خور توجه این استان است که در سنجان و
وفس تولید می‌شود

اراک
اراک شهري است نوبنياد که در زمان فتحعلي شاه قاجار بنا شده و بين شهرهاي قم، تَفرِش، خُمين، و مَلاير و در فاصله 295 کيلومتري تهران قرار دارد وکوه هاي راسوَند دوسوي جنوب و شمال غربي آن را فراگرفته است. اراک از نواحي زلزله خيز به شمار مي رود. امّا سختي زمين آن تاکنون از وارد شدن خسارات بسيار بر شهر جلوگيري کرده است. اراک، به سبب موقع جغرافيايي و صنعتي خود، شهري پُرتحرّک و مهاجرپذير شده و در دهه هاي اخير به سرعت توسعه يافته است.
در اطراف شهراراک آثارباستاني بسيار وجود دارد. آتشکده بُرزو از دوره شاهنشاهي ساسانيان در دوازده کيلومتري اراک يکي از آن هاست. از ديدني هاي تاريخي و شگفت انگيز اين منطقه غارهاي طبيعي و دست سازِ بشر است که ازنظر زَرتُشتيان اهميت مذهبي نيز دارد. درباره غار شاهزند، در سي و پنج کيلومتري جنوب غرب اراک، افسانه هاي بسيار آمده است. غار قلعه جوق، نزديک قريه چهرهقان از روستاهاي اراک، غار ديگري است که به دست بشر در دل کوه کنده شده و چه بسا دخمه مردگان (اُستودان) بوده است. براي ورود به اين غار بايد از نردبان شانزده پلّه ی بزرگي بالا رفت. دهليز اصلي غار دالان سنگي سرتاسري است که در اطراف آن سيزده اتاق کم نظّم يک شکل با اصول هندسي دقيق در دل سنگ حفر شده است. بلندي محل و پديدآورد نفضايي بزرگ در دل سنگ سخت، نشان محاسبات دقيق و نتيجه کار وکوشش ساليان دراز است. غار مصنوعي هيزَج نيز، با آويزه آهکي عجيبي که مانند يک دل کامل از بدنه آن آويخته شده و صاف و صيقلي مي نمايد، از ديگر نقاط ديدني اطراف اراک است.

ساوه
ساوه از شهرهاي تاريخي استان مرکزي بين قزوين، قم، تَفرِش، و همدان و در فاصله 140 کيلومتري تهران قراردارد. درگذشته اين شهرسر راه کاروان هاي حجّ بود و از نخستين قرن هاي اسلامي شترها و شتربانان کارآزموده آن شهرت داشت. نزديک ساوه شهرديگري به نام آوه يا آوَج وجود داشته که ساکنان آن شيعه اماميه بوده اند. دعواي شيعه و سنّّي بين مردم ساوه، که سنّي مذهب بودند، بامردم آوه از خصوصيات تاريخي اين منطقه بوده است.
درقرن چهارم هجري/دهم ميلادي ساوه شهري آباد بود. امّا، سپاهيان مغول درسال 617ه (1220م) آن را ويران و ساکنانش را قتل عام کردند. نوشته اند که درآن زمان کتابخانه بزرگي که در دنياي اسلام کم نظير بوده است دراين شهر براثر حمله مغول طعمه آتش گرديد. درآن کتاب خانه اُسطُرلاب ها وکره هاي جغرافيايي براي مطالعه و تحقيق در زمينه علم هيأت (کيهان شناسي) وجود داشت که همگي از ميان رفت. درقرن هشتم هجري، خواجه ظهيرالدين ساوجي، از بزرگان دربار ايلخانان مغول، باروي شهر ساوه را تعمير کرد و به آباداني آن پرداخت. از آن دوران، تپّه هاي باستاني آوه در 40 کيلومتري جنوب شرقي ساوه و مناره ی مسجد ميدان از بناهاي قرن پنجم هجري/يازدهم ميلادي برجاي مانده است. مسجد جمعه ساوه و مناره آن که به تدريج در دوران تيموري و صَفَوي ساخته شده و همچنين مقبره سيد اسحاق از بناهاي قرن هفتم هجري از نقاط تاريخي و ديدني اين شهر است.