استان سِمنان، در مساحتي حدود 98816 کيلومتر مربّع، ميان استان هاي مازندران، اصفهان، خراسان، استان مرکزي و تهران در دامنه جنوبي سلسله جبال البرز واقع شده و تادشت کوير امتداد يافته است. بلندترين قسمت کوه هاي البرز در اين ناحيه در شمال غرب شَهميرزاد قراردارد و اغلب پوشيده ازبرف است. گردنه هاي طبيعي که در زمستان مسدود مي شود ازگذرگاه هاي عمده منطقه به شمار مي آيد، از جمله گردنه شمشيربُر به طول 135 و عرض 6 متر بين گرگان و دامغان که اهميّت نظامي و تاريخي دارد و نيزگردنه خوش ييلاق بين شاهرود و گرگان.
آب وهواي اين استان، جز درنواحي شمال و شمال شرق، يا سرد و خشک و يا گرم کويري و خشک است. از همين رو، استان سِمنان همواره با کمبود آب روبرو است و بيشتر آب خود را از منابع زير زميني تأمين مي کند که براي دستيابي به آن نيزگاه بايد به عمق 120 متري فرورفت. رودخانه هاي تاش يا شاهرود، کالشور، و چشمه علي دامغان همگي به دشت کوير فرو مي روند. پوشش گياهي منطقه محدود به درخت ها و درختچه هاي کويري است که بخش بزرگي از آن براي تثبيت شن هاي روان کاشته شده. چراگاه هاي منطقه نيزتنها درمحدوده جنوبي کوه هاي البرز امکاناتي براي پرورش دام دارد.
بدين ترتيب، استان سِمنان موقع کشاورزي مساعدي ندارد، امّا گندم و سيب زميني و فلفل و تنباکو در آن کشت مي شود و محصول پسته اش به خصوص در دامغان مرغوب و معروف است. با وجود نامساعد بودن وضع اقليم، دراستان سِمنان به خصوص شاهرود و مهدي شهر(سَنگسَر) دامداري از رونقي خاص برخوردار است و نه تنها در اقتصاد منطقه بلکه در سطح کشور اهميّت فراوان دارد.
جز قالي بافي، صنعت عمده ديگري درسِمنان پاي نگرفته است. امّا معادن منطقه بسيارغني است وازمعادن ذغال سنگ در شهرستان هاي شاهرود و دامغان بهره برداري مي شود. ذخايرمعدني آهن اين ناحيه را حدود 5 ميليون تن برآورد کرده اند.
استان سِمنان درحدود 578910 تن جمعيّت دارد که به گویشی اصيل ازبقاياي زبان پهلوي سخن مي گويند. اغلب مردم اين استان مسلمان شيعه اند ولي پيروان مذاهب ديگر ني زدر برخي از نواحي آن سکونت دارند. سِمنان داراي چهار شهرستان است: سِمنان (مرکز استان)، دامغان، شاهرود، و گرمسار.

صنايع دستي استان سمنان
استان سمنان از مراکز قابل توجه صنایع دستی کشور است. در این استان انواع صنایع دستی نظیر قالیبافی، گلیم بافی، نمدمالی، سرامیک و سفال‌سازی و... وجود دارد که هر یک از آن‌ها سوغاتی گرانقدر برای بازدیدکنندگان از استان به شمار می‌آیند. مهم‌ترین صنایع دستی استان عبارت‌اند از:
قالیبافی: قالیبافی و تولید قالی و قالیچه از دیرباز یکی از تولیدات مهم استان سمنان به شمار می‌رفته‌است. این منطقه که در دوران قبل، دارای استادان زبردست قالیباف و طراح نقش قالی بود و قالی‌ها و قالیچه‌های ارزنده از دارهای آنان به عمل می‌آمد. شهرستان مهدیشهر و شهرستان شاهرود از مراکز مهم تولید قالی و قالیچه در استان سمنان به شمار می‌روند.
گلیم بافی : روستاهای شهرستان گرمسار، سمنان و روستاهای کندو، خیج و رضاآباد شاهرود از مراکز تولید اصلی گلیم در استان سمنان هستند.
نمد مالی: یکی دیگر از صنایع دستی که قدمتی دیرینه در استان سمنان دارد، نمد مالی است. وضعیت فعلی تولید نمد در استان سمنان از نظر کمی و کیفی بسیار مطلوب است و مراکز تولید نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود است.
چاپ قلمکار: مهم ترین مرکز چاپ قلمکار در استان در شهرستان دامغان قرار دارد که ماهانه انواع رومیزی پرده و سفره و سایر محصولات قلمکار تولید و برای صدور به خارج از کشور آماده می‌کند.
سفالگری و سرامیک : صنعت سفالگری در استان سمنان از پیشینه معتبر برخوردار است. به طوری که دکتر اریک اشمید هنگام حفاری در اطراف دامغان امیدوار به کشف شهر افسانه‌ای هکاتوم پلیس یا شهر صد دروازه بود، به مجموعه‌ای از بهترین فراورده‌های صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح دست یافت. این فراورده‌ها شامل کوزه‌های بزرگ به اشکال هندسی و دارای لعاب قهوه‌ای روشن و کرم بودند. در سالهای اخیر، راه اندازی واحدهای آموزش سفالگری و سرامیک در شهرهای سمنان و شاهرود موجب احیا و رشد بیشتر این صنعت در استان شد. در حال حاضر سفالگران استان سمنان در کارگاه‌های سفالگری و سفال سازی در سطح استان به ساختن گونه‌هایی ارزشمند سفال مشغولند.
دستباف‌ها: دستبافی شامل تولید پرده‌های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه‌های متقال زیر ساخت قلمکار است که در استان رایج است. علاوه برآن جاجیم، چادر شب، پلاس و چوقا (چوخا) که عمدتاً توسط روستائیان و عشایر تولید می‌شود، از دیگر صنایع دست باف مردم استان است. شهرستان سمنان به ویژه سرخه، مهدی شهر، روستای فولادمحله و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام از مراکز تولیدات جاجیمچه و دستباف استان به شمار می‌روند

سِمنان
سِمنان در دامنه جبال البرز واقع است و دامغان، گرمسار، و دشت کوير در سه سوي ديگر آن قرارگرفته اند. آب و هواي اين شهر درتابستان گرم و در زمستان معتدل است. سِمنان بر سر راه قديمي ري به توس واقع شده و تا تهران 221 کيلومتر فاصله دارد و به همين جهت از دير باز محلّ رفت و آمد اقوام گوناگون بوده است. سمنان در قرن چهارم هجري (دهم ميلادي) ازمتصرّفات ِزياریان و سپس آلِ بويه بود وجزو سرزمين ديلَم به حساب مي آمد. اوايل قرن پنجم هجري (يازدهم ميلادي)، در حمله ترکان غُز خرابي بسيار برسِمنان وارد آمد. پس از آن درحمله مغول اين شهر به کلّي ويران گرديد، امّا به واسطه موقع جغرافيايي و قرارگرفتن آن بر سرراه هاي تجاري دوباره رونقي نسبي يافت. امروز سِمنان بزرگترين مرکز دامداري کشور است.
منارهاي از دوره سلجوقي با بدنه ی آجري و کتيبه اي به خط کوفي و مسجد جمعه، ازآثار دوره تيموري و خانقاه و آرامگاه علاءالدوله سمنانی صوفی مشهور از يادگارهاي تاريخي سِمنان به شمارمي آيد.

دامغان
دامغان در امتداد جادّه قديمي ري به توس در 335 کيلومتري تهران قرار گرفته وازشمال به گرگان و بهشهر و ساري، از شرق به شاهرود، از جنوب به دشت کوير، و ازمغرب به سِمنان محدود شده است. رشته کوه هاي البرز در شمال دامغان قراردارد و بقيه نواحي آن را بيابان و کوير مي پوشاند. در دامغان بيشتر اوقات بادهاي شديد غبار آلودمي وزد. هواي آن در قسمت شمالي معتدل و در منطقه کويري گرم و خشک است.
تاريخ ناحيه اي را که امروز دامغان در آن واقع شده، و در گذشته قومِس خوانده مي شد، به روزگار باستان مي پيوندد. با تشکيل شاهنشاهي اشکاني تيسفون جايگاه حکومت و اداره امور کشور گرديد. امّا به علت گرماي هوا، دربار دربخشي ازسال به شهرهاي همدان، ري، شهرصد دروازه، و گرگان تغييرمکان مي داد. بر پايه مدارک معتبر شهر صد دروازه مدّتي مرکز قدرت اشکانيان بوده و وسعت و اعتبار بسيار داشته است. محل دقيق اين شهر هنوز کاملاً مشخص نيست، امّا آن را درنزديکي دامغان مي دانند.
درسه فرسنگي شمال دامغان برفرازگِردکوه قلعه اي است که اسماعيليان پس ازکشتن خواجه نظام الملک آن رابه تصرّف درآوردند. زد و خورد برسراين قلعه سبب آسيب فراوان به شهر دامغان شد. ديري نگذشت که سپاهيان مغول نيز سر رسيدند و شهر را بارديگر ويران کردند. درحمله سپاه تاتار و درگيري هاي آنان با اُزبک ها نيز در دامغان آشوب فراوان برپا شد. هنگامي که شاه اسماعيل صَفَوي براي دفع اُزبکان به سوي دامغان به راه افتاد، اُزبک ها که توان مقاومت درخود نمي ديدند پس از ويران کردن دامغان به هَرات گريختند. يکي از جنگ هاي نادر شاه افشار و اشرف افغان نيز کنار رودخانه ی مهمان دوست نزديک دامغان روي داد که به شکست کامل اُزبک ها انجاميد. از ديگر وقايع تاريخ، تولّد فتحعلي شاه قاجار در دامغان و در ساختماني است که بعدها مولودي خانه نام گرفت.
در دامغان آثارتاريخي جالب توجّهي وجود دارد. تپّه حصار، دريک کيلومتري جنوب شرق دامغان، جايگاه يکي از تمدّن هاي بسيار قديم پيش ازآريايي است. آثار باستاني مربوط به دوره ساساني نيز درهمان اطراف از زير خاک بيرون آورده شده است. دیگر مسجد تاريخانه يا خدايخانه دردامغان مربوط به نيمه ی قرن دوّم هجري (هشتم ميلادي) است که به سبک بناهاي ساساني ساخته شده و قديم ترين مسجد موجود در ايران است. آرامگاه پيرعلمدار با کتبيه اي که تاريخ بناي آن را به قرن پنجم هجري (يازدهم ميلادي) مي رساند و بازمانده هاي مسجدي از زمان سلطان محمّد خدا بنده اولجايتو و چندين مسجد و بُرج و گُنبد متعلّق به دوره هاي گوناگون تاريخ از ديگر آثار گوناگون تاريخي دردامغان است.

شاهرود
شاهرود سر راه تهران به رشت و همدان و تبریز و مشهد محل برخورد جاده های زمینی و خط های راه آهن سراسری است. این شهر در410 کیلومتری شرق تهران از بین رشته کوه های البرز وکویر نمک واقع شده. رود تاش بعد از عبور از آن به کویرنمک فرومی رود. آب و هوای شاهرود درکوهستان های شمال آن یعنی دامنه های جنوبی البرز سردو دربقیه جاها معتدل است.
شاهرود تاپیش از زمان فتح علی شاه قاجار روستای کوچکی بود. قدیم ترین ساختمان آن قصری است که وی در آن جا ساخته. اما اطراف آن بیارجمند ، میامی و بسطام تاریخ بیشتری دارند. بسطام درشش کیلومتری شاهرود شهری سرسبزو خوش آب و هواست. بنای آن را به اردشیر دوم ساسانی نسبت می دهند. ناصرخسرو درسفرنامه ی خود438 ه.ق. آن را مرکزناحیه ی قومس نوشته است. این شهر نیز در حمله ی مغول از بین رفت و پس از سال ها شاهرود به جای آن رو به توسعه گذاشت.
از جاهای تاریخی بسطام قسمتی از بنای مسجد دوره ی سلجوقی و خانقاه بایزید بسطامی با گنبد آجری از قرن هشتم هجری/چهاردهم میلادی است که حدود صدسال پیش از این بازسازی و تعمیر شده است. در روستای خرقان دوازده کیلومتری بسطام نیز مقبره ی شیخ ابوالحسن خرقانی، از صوفیان بزرگ قرن پنجم هجری قراردارد. موزه ی شاهرود و قصری از زمان قاجاریه در بیارجمند که مسجدی قدیمی دارد، از دیگر آثار تاریخی آن نواحی است.