ایران شناسی > مجموعه ها
 
کتاب خوانی کتابخانه شخصی کتاب های برگزیده گالری اخبار کتاب بچه خوانی
بازگشت به صفحه قبل
 
     
 

رودها

رودها

درايران چون بارندگي کم است رودهاي پُرآب که تمام سال جريان داشته باشند زياد نيست. گذشته ازآن، بيشتر رودخانه هاي ايران از کوهستان ها مي گذرند و در نتيجه قابل کشتي راني نيستند. تنهارودِ قابل کشتيراني قسمت هاي پايين رودخانه کارون است که به اروندرود مي پيوندد. رودهاي بزرگ ايران درشمال به درياي خَزَر و درجنوب به خليج فارس مي ريزند و يا به درياچه ها وباتلاق هاي داخلي فرومي روند. بعضي از رودها نيز از مرزهاي ايران بيرون مي روند يا سرچشمه هايشان بيرون ازخاک اصلي ايران است.
بيشتررودهايي که به درياي خَزَر مي ريزند از دامنه هاي شمالي کوه هاي البرزسرچشمه گرفته اند و چون بين البرز و دريا فاصله زيادي نيست اغلب کوتاه اند. مهمترين اين رودهاعبارتند از: اَرَس که سرچشمهء آن کوه هاي هزاربِرکه درترکيه است. بخشي از رودخانه اَرَس مرز طبيعي ايران و جمهوري آذربايجان (اَران) است. سفيدرود ياقِزِل اوزَن از کوه هاي چهل چشمه در کردستان سرچشمه مي گيرد و ازبريدگي کوه درناحيه رودبارِ گيلان راه خود رابه سوي درياي خَزَر دنبال مي کند. سدّ مَنجيل درهمين ناحيه بر روي سفي درود بسته شده است. رودهاي چالوس، هَراز، تَجَن، نِکا و گرگان رود نيزاز رودخانه هاي بزرگ اين منطقه اند. رود اَترَک نيز که ازکوه هاي هزارمسجدسرچشمه مي گيرد در جنوب شرقي به درياي خَزَرمي ريزد. اين رود از محلّي به نام چات مي گذرد و در بخشي ازمسيرخود مرز طبيعي بين ايران و ترکمنستان را تشکيل مي دهد.
رودخانه هايي که به خليج فارس مي ريزند اغلب بزرگ، پُرآب و طولاني اند. مهمترين آنها رود گاماسياب يا گاماساب است که ازکوه هاي نزديک نهاوند سرچشمه مي گيرد. رودهاي ماهي دَشت، کَرَند، قَرَه سو، وديناوَر درکرمانشاه به گاماسياب مي پيوندند و ازسيردان به بعد اين رود سيمَره خوانده مي شود. از نقطه اي معروف به پاي پل باز اين رودخانه تغييرنام مي دهد و از آن پس به کَرخه معروف است. سدّ کَرخه قسمت غربي استان زرخيز خوزستان را آبياري مي کند. رود کَرخه ازراه باتلاق هاي مرزي ايران وعراق به دجله مي ريزد. کارون با850 کيلومتر درازا طولاني ترين رودخانه ايران است و از زردکوه بختياري سرچشمه مي گيرد و رود آب ديز يا دزفول درمحل بَند ِقير به آن مي پيوندد. کارون پس از عبور ازاهواز دوشاخه مي شود، يک شاخه آن به نام بهمنشيربه خليج فارس مي ريزد و ديگري به نام کارون درکنارخرمشهر به اروند رود مي پيوندد. بخش پاياني کارون قابل کشتيراني است.
رودهاي جَراحي، زهره يا هنديجان، دالَکي، مهران و ميناب نيز از جمله رودهاي پُرآب اند که به خليج فارس مي ريزند.
درمُکران و بلوچستان نيز رودهايي جريان دارند که چون از شوره زار مي گذرند بيشترشور، کم آب و بي فايده اند. تنها رودخانه پُرآب اين منطقه سرباز است که از بَمپور سرچشمه گرفته به خليج گَواتِردرشرقي ترين نقطه مرزي ايران و پاکستان به درياي عُمّان مي ريزد.
غير از اينها، رودهاي ديگري نيز درايران جاري است که سرچشمه آنها بيرون کشوراست. هيرمند ازکوه بابا درافغانستان سرچشمه مي گيرد و 1 هزار و 200 کيلومتر طول دارد. اين رودخانه پس از آبياري جلگه سيستان به درياچه هامون مي ريزد. درجنوب شرقي درياچه هامون فرورفتگي ديگري به نام گود زِرِه واقع شده که پوشيده از شن هاي نرم و نمک است. رودي موسوم به شله يا شلاق هنگام پُرآبي اين فرورفتگي را با باتلاق ديگري، که آن هم گود زِرِه نام دارد، مي پيوندد.
هَريرود يا رودهرات نيزازدامنه جنوبي کوه بابا درافغانستان سرچشمه مي گيرد و پس از عبور از هرات بخشي از خط مرزي ايران و افغانستان را تشکيل مي دهد. بخش پاييني هَريرود، تَجَن نام دارد و به ريگزار خوارزم و شرق درياچه خَزَرفرومي رود. مهمترين شعبه هاي هَريرود درخاک ايران کَشَف رود و رودجام است که در خراسان جاري است. رودخانه دياله از کوه هاي کرمانشاه وکردستان و رودخانه زابِ کوچک از بلندي هاي جنوب درياچه اروميه سرچشمه مي گيرند و هردودر جنوب غربي بغداد به دجله مي ريزند.