استان فارس، با وسعتي حدود 121825 کيلومتر مربّع، در جنوب ايران و بين استان هاي اصفهان، يزد، بوشهر، کُهگيلويه و بُويراحمد، و هرمزگان و کرمان واقع شده است. اين استان سرزميني است کوهستاني درمسير رشته کوه هاي زاگرُس که آب آن از بلندي هاي برفگير تأمين مي شود و با آن که درمنطقه اي خشک و نيمه خشک قرار دارد، کوه ها در ملايم کردن آب و هواي آن بسيار مؤثراند.
مهمترين رودخانه استان فارس رود کُر است که ازکوه هاي اطراف اَردَکان دراستان يزد سرچشمه مي گيرد و به درياچه بَختَگان (نيريز) مي ريزد. به علّت شوري و کم آبي رودخانه هاي فارس، چشمه ها و قنات ها و چاه هاي عميق و نيمه عميق در آبياري و کشاورزي اين استان اهميّت زيادي دارد. درياچه بختگان در شرق استان، باوسعتي حدود 3120 کيلومترمربّع، بزرگترين درياچه فارس است.
مهمترين محصولات کشاورزي فارس گندم، جو، برنج، چغندر قند، مرکّبات، و انواع ميوه و سبزيجات است. دامداري، پرورش زنبور عسل، و مرغداري نيز درمراکزعشايري به قراوانی انجام می شود. شيراز، با صنايع الکتريکي و الکترونيکي، لاستيک و پلاستيک سازي، ريخته گري قطعات ماشين و اتومبيل، مهمترين شهر صنعتي استان است. ريسندگي و بافندگي و صنايع فلزّي و غيرفلزّي نيز با کارگاه هاي وسيع دراين استان وجود دارد. پالايشگاه نفت شيراز از سال 1352ش(1973م) مورد بهره برداري قرار گرفت و تأسيسات گاز طبيعي اين شهر براي نخستين بار در ايران به مردم شيراز امکان استفاده از اين ثروت ملّي را درخانه ها و کارگاه ها داد.

صنايع دستي استان فارس
1-خاتم سازی
خاتم سازی در واقع آراستن سطح اشياء چوبی بصورتی شبيه به موزائيک با مثلثهای کوچک است و اين مثلثها هر چه ظريف تر و طرحها و اشکالی که با اين مثلث ها بوجود می آيد هر چه منظم تر باشد خاتم مرغوبتر است. البته مرغوبيت مواد اوليه بکار رفته در خاتم نيز باعث بالا بردن ارزش آن می گردد.
2-سفالگری
مهمترين مواد اوليه در کار سفالگری : گل، ماسه و مواد سوختنی است. گل رس به خاطر داشتن اکسيد آهن و آهک دارای خاصيت شکل گيری و چسبندگی است و ميتوان با آن ظرفهای غير قابل نفوذ ساخت. برای تهيه سفال ابتدا گل را از معدن به محل کارگاه نموده و سپس مقداری معين آب و ماسه به آن می افزايند. پس از اينکه گل و ماسه و آب کاملاً با هم مخلوط شد و آماده گرديد، گل به قطعاتی با اندازه های مورد نياز تقسيم می شود و هر قسمت را بطور جداگانه روی چرخ سفالگری گذاشته و شروع به چرخکاری می نمايند.
3-شیشه گری
شيشه جسمی است شفاف، شکننده و ترکيبی از سيلکيکاتهای قليايی که اين اجسام را در کوره ذوب می نمايند و به وسيله دست يا به کمک قالب های مخصوص به آنها شکل می دهند. اشيايی که از مناطق مختلف کشور نظير شوش، ری، ساوه و نيشابور از زير خاک به دست آمده نشان دهنده ساخت اينگونه ظروف در اکثر نقاط کشور در گذشته های دور می باشد. ظروف شيشه ای در اوايل دوره اسلامی بيشتر شامل بطری، قوری، گلدان و فنجان بوده است که برای مصارف خانگی بکار می رفته است. برخی اشياء باقی مانده متعلق به قرون هشتم و نهم ميلادی است که بدون تزئين می باشد. همچنين تعدادی دکمه شيشه ای که طی يکی از حفريات ناحيه حسنلو بدست آمده متعلق به عهد هخامنشی است که بروجرد و رونق شيشه گری در آن عصر گواهی می دهد.
4-قلمزنی
آنچه امروز بعنوان قلمزنی شناخته می شود و مصنوعات فراوانی اعم از مس و برنج بوسيله آن تزئين می گردد در ايران دارای سابقه ای بسيار طولانی است. از آثار فلزی دوره هخامنش نمونه های بسياری بدست نيامده تا دورنمای رواج اين هنر در آن دوران را مشاهده کنيم ولی مجموعه ظرفها و بشقابهای نقره و طلای عصر ساسانی که بدست استادان ايرانی قلم خورده است و سلاطين اين سلسله را در بزم يا رزم و شکار نشان می دهد و در موزه "ارميتاژ" شهر لنينگراد نگاهداری ميشود رواج صنعت قلمزنی را در آن عصر تاييد می کند. در دوران اسلامی تاريخ ايران صنعت قلمزنی رواج فوق العاده داشته است و شاهد بر اين مطلب مجموعه ابريقهای برنزی و آثار زيبای فلزی از نوع بخوردان و ظرفهای آبخوری است که به شکل حيوانات و پرندگان ساخته شده و بيشتر آنها در خراسان و همدان و ری و سمرقند بدست آمده است.
5-گلیم بافی
آسودن بر روی کف پوشی گرم و نرم در پی روزی پرکار و سخت، اميد و توانی است برای برخوردی دوباره با واقعيتهای سخت و شيرين کار روزمره و تامين معيشت خانواده. نخستين کف پوش بشر اوليه پوست حيوانات بود ولی پس از گذشت هزاران سال وقتی توانست کم کم مواد اوليه طبيعت را به ميل خود شکل دهد، به فکر ساخت بالاپوشی برای خود و کف پوشی برای محل سکونتش افتاد. اولين کف پوشهای ساخته انسان حصير و بورياست و به تدريج بافت زيراندازهای پشمی را نيز آموخت. در کاوش های باستان شناسی در شرق جزيره آناتومی و بقايای يک گليم 7700 ساله بدست آمده است ولی بطور کامل به علت آسيب پذيری مواد اوليه گليم و نمونه های چندانی از گذشته های دور موجود نيست. قديمی ترين نمونه بدست آمده گليم ايران و قطعه گليمی متعلق به دوره اشکانی است.
6-معرق
هنر معرق روی چوب، يکی از رشته های پر پيشينه صنايع دستی ايران است که به نسبت ساير صنايع چوب از قبيل خاتم، منبت، نازک کاری چوب، خراطی و بافت سبد و حصير دارای قدمت بيشتری است و طبق اسناد و مدارک موجود با وجودی که زادگاهش هند است اما از روزگارانی خيلی دور به ايران راه يافته و هنرمندان و صنعتگران ايرانی تکميل کننده و گسترش دهنده آن بوده اند. اين "هنر صنعت" که در ابتدا تلفيقی از چوب و فلز بود، به کمک ذوق و انديشه معرق سازان هنرمند ايرانی تغيير شکل داد و صنعتگران کشورمان بجای يک نوع چوب که معمولاً متن اصلی دست ساخته ها را تشکيل ميداد، به استفاده از انواع چوب با رنگهای مختلف پرداختند.
7-منبت کاری
منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب بر اساس نقشه ای دقيق اين تعريف اصولی منبت کاری است.
8-مینیاتور
واژه "مينياتور" که مخفف شده کلمه فرانسوی "مينی موم ناتورال" و به معنی طبيعت کوچک و ظريف است و در نيمه اول قرن اخير و حدوداً از دوره قاجاريان وارد زبان فارسی شده، اصولاً به هر نوع پديده هنری ظريف (به هر شيوه ای که ساخته شده باشد) اطلاق می شود و در ايران برای شناسايی نوعی نقاشی که دارای سابقه و قدمتی بسيار طولانی است به کار می رود.
9-نمدمالی
نمد ساده ترين نوع کف پوش است و ساخت آن احتياج به دستگاه خاصی دارند. در نمد مالی در واقع از خاصيت طبيعی پشم که عبارت از در هم پيچيدن الياف آن در اثر رطوبت و فشار است استفاده می شود. احتمال دارد که اولين بار بافندگانی که الياف پشمی خود را شسته و برای گرفتن رطوبت آن با چوبدستی ضربه هايی به پشم می زده اند، موفق به کشف اين خصوصيت پشم و در نتيجه موفق به بوجود آوردن صنعت نمدمالی شده باشند.

دروازه قرآن (شیراز)
صنايع دستي فارس از جهت تنوّع و مرغوبيت شهرت بسيار دارد. قالي، قاليچه، گليم، پارچه هاي ابريشمي و نخي و پشمي، قلاّب دوزي و سوزن دوزي، حصيربافي و سفالگري از آن جمله اند. انواع گليم و قالي و قاليچه، که عشاير قشقايي با طرح هاي سنّتي مي بافند، در بازارهاي جهاني ارزش بسيار دارد. استان فارس از مراکز مهّم مسگري و نقره و خاتم کاري ايران نيز هست که بخش اعظم آن درشيراز توليد مي شود. منبت کاری و بافت گیوه در آباده، يکي ديگر از شهرهاي استان فارس، شهرت و مرغوبيت خاص دارد.
استان فارس جمعيّتي حدود 4323626 نفر دارد که به زبان هاي فارسي، ترکي، لُري، و عربي سخن مي گويند. اکثريت ساکنين اين استان شيعه دوازده امامي اند، امّا اقليت هاي يهودي، مسيحي، ارمني، آسوري و زَرتُشتي نيز در آن سکونت دارند. استان فارس بزرگترين منطقه عشايري ايران است. عشاير قشقايي، خَمسه، مَمَسَّني و طايفه ها و تيره هاي کوچکتر درآن جا به سر مي برند که بیشترشان ترک زبانند.
اين استان داراي شانزده شهرستان است از جمله: شيراز(مرکز استان)، آباده، اِصطَهبانات، جَهرُم، داراب، فَسا، فيروزآباد، لار، مرودشت و نيريز.

شيراز
شيراز، مرکز استان فارس، درفاصله 919 کيلومتري تهران به صورت باريکه ی همواري ميان دو رشته کوه موازي واقع شده است. درازاي دشت شيرازرا حدود32 کيلومتر و پهناي آن را نزديک به 10 کيلومتر برآورد کرده اند. اين شهر آب و هوايي معتدل و فصل هايي منظّم دارد. رودها و چشمه سارها و قنات هاي بسيار آب مصرفي شهر و پيرامون آن را تأمين مي کند. مهمترين رودخانه هاي اين شهرکُر، سيوَند، قَرَه آغاج، ششپير، و قره باغ است.
بناي شيراز را به شيراز پسر فارس، پسر تهمورث، نسبت مي دهند. اين افسانه خود نشان ازديرينگيِ تاريخِ شيراز دارد. وجود آثار باشکوه تخت جمشيد نيز گواه ديگري براين ديرينگي است. آثار باستانی تخت جمشيد، در50 کيلومتري شيراز، از دوره هَخامَنِشي و بازمانده مجموعه بزرگي از قصرهاي سلطنتي است. تخت جمشيد درزمان داريوش بزرگ، پادشاه هَخامَنِشي، باهمان مشخّصات معماري و هنري کاخ هاي داريوش درشوش ساخته شد. پهنه اي که کاخ ها برآن بنا شده برکوه تکيه دارد و قسمتي از آن بر اثر هموار کردن صخره فراهم آمده است. پلّکاني پهن چرخ زنان از پايين تپّه به سطح کاخ ها مي رسد و از آن جا دو پلّکان ديگر به آپادانا يا تالار بار وارد مي شود. هفتاد و دوستون به ارتفاع نزديک به بيست متر، که برسر هريک تنه و سرگاونر يا شيرشاخدار نصب شده، سقفي ازچوب سدر رانگهداري مي کرده است. بر بدنه پلّه ها نقش صف طولاني سپاهيان جاويدان و درباريان ماد و هَخامَنِشي و همچنين فرستادگان سرزمين هاي مختلف شاهنشاهي، که هداياي نفيس خودرا حمل مي کنند، کنده شده است.


نزديک کاخ آپادانا، کاخ داريوش واقع شده که امروزه از ميان رفته، امّا پنجره ها و سردرهاي کنده کاري شده آن هنوز برجاي است. تخت جمشيد درزمان خشايارشا با ساختمان هاي تازه اي تکميل شد که هم اکنون آثار بسياري از آن ها برجاي مانده است.
نقش شاپور و خرابه هاي تلّ ضَحّاک در فَسا، نقش رستم و پاسارگاد در مَرودشت و آتشگاه ها و قبرهاي شاهان هَخامَنِشي وساساني دردلکوه، باکتبيه هاي بسيار مهمّ تاريخي، ازديگر نقاط تاريخي و ديدني شيراز و پيرامون آن است. شيراز دردوره هاي اسلامي نیز همواره آباد و پرجمعيّت ومرکز داد و ستد و رفت و آمد بسيار بوده است.
عضدالدوله ديلمي در قرن چهارم هجري (دهم ميلادي) شيرازرا پايتخت خود کرد و شهري زيبا و باعظمت ساخت و هرسال به مناسبت تمام شدن ساختمان آن جشن مي گرفت. بندِ امير، درجنوب شرقي مَرودشت و پل تاريخي که بر روي رودخانه کُر بسته شده از آثار دوره عَضِدُالدوله و هنوز برجاي است. درزمان اتابَکان فارس، که از نيمه قرن ششم تا اواخر قرن هفتم هجري (سيزدهم ميلادي) درفارس حکومت مي کردند، اين شهر آباد و وسيع و پُر رونق بود. شيراز نه تنها به تدبير اتابَکان از ويراني درحمله مغول درامان ماند بلکه بعدها، درزمان اميرتيمور گورکان، نيزکه جنگي سخت در نزديکي آن روي داد و به کشُته شدن شاه منصور، پسر امير مبارزالدّين محمّد آل مظفّر، انجاميد، به آن آسيب چندان نرسيد. درقرن دوازهم هجري (هجدهم ميلادي)،کريم خان زند شيراز را پايتخت خود ساخت و آبادانی بسيار درآن کرد، ازآن جمله خلوتخانه ی کريمخاني، مسجد، بازار و حمّام وکيل، که بيشتر آن ها هنوز برجاي است.
شيراز از ديرباز شهري زيبا و با صفا بوده و باغ هاي بسيار و نامدار داشته است. در اين شهر، باغ اِرَم به خاطر سرو هاي ناز زيبايش شهرتي خاص دارد. باغ دلگشا، نزديک آرامگاه سعدي، با ساختماني باشکوه و نارنجستاني بزرگ، باغ عفيف آباد، باغ گلشن، باغ خليلي، باغ فارس و باغ تخت از ديگر جاهاي فرح بخش شيراز است. شيراز سرزمين برخي از بزرگان دانش و هنر وانديشه است. آرامگاه دو شاعر بزرگ ايراني، سعدي و حافظ، درآن جاست.

باغ اِرَم
از اين شهر هنر پرور متفکران بزرگی چون ملاّصدرا نيز برخاسته اند. بُقعه شاه چراغ ومرقد حضرت سيّد اميراحمد از مکان هاي مقدّس شيراز است. مسجد جامع عتيق شيراز، از بناهاي دوره عَمروليث صفّاري، و مدرسه خان، محلّ تدريس ملاّصدراي شيرازي، نيز از جاهاي ديدني آن به شمار مي رود.
امروزه شیراز، باوجود کارخانه های بزرگ و پالایشگاه و دانشگاه وسیع و مجهز و معتبر آن و اهمیت نظامی کل ناحیه، شهری ممتاز است. دانشگاه شیرازکه درسال 1328خ/1949م. تأسیس شد، از مراکز معتبر علمی و آموزشی ایران به شمار می رود.
a
فیروز آباد
فیروزآباد میان شیراز، کازرون، جهرم ،لارو برازجان واقع شده و فاصله اش تا تهران 1035کیلومتر است. رودخانه های قره آغاج و فیروزآباداز این شهر می گذرد و دو کوه سفیدار و سرخ در شمال این شهر حد فاصل آن با شیراز است. این کوه ها هردو پوشیده از جنگل اند و رفت و آمد در آن ها بسیار دشوار است. آب و هوای فیروزآباد درنواحی شمالی معتدل و در قسمت های جنوبی گرمسیری است.
فیروزآباد نزدیک شهر باستانی گور، در زمان عضدالدوله دیلمی ساخته شده است. گفته اند که عضدالدوله از مرگ و آن چه او را به یاد مرگ می انداخت نفرت داشت. ازهمین رو نام شهر را به فیروزآباد برگرداند. گور شهري قديمي است که بناي آن را به اردشير بابَکان نسبت مي دهند. شهر به صورت دايره اي است که مناره چهارضلعي بلندي براي افروختن آتش درميان آن قرارداشته. اين شهر دردوره ساسانيان مرکز ناحيه اي از فارس بود. درزمان عَضِدالدوله از گور به عنوان شهري بزرگ با باغ هاي گل سرخ و آب بسيار ياد کرده اند. اين شهراز دير زمان به خاطر تهيه عطرهاي روغني وعرقيات ازگياهان مختلف، به خصوص گل سرخ، شهرت بسيار داشته است. گلاب، عطرهاي شيشه، عطر نيلوفر، نرگس، زنبق، مورد، مَرزَنجوش، بادرنگ و بهار نارنج و زعفران، سوسن و بيد از جمله کالاهايي بوده است که ازاين شهربه دورترين کشورهاي مشرق زمين فرستاده مي شده.
آثارتاريخي فيروز آباد را همسنگ تخت جمشيد دانسته اند. اين آثارکه اغلب نقش هاي سلطنتي و کنده کاري برسينه کوه هاست به دوره ساسانيان باز مي گردد. مهمترين آن ها آتشکده و نقش برجسته اردشير بابَکان درحال دريافت حلقه سلطنتي از اهورامزداست. اين نقش درکوه، کنار رودخانه تَنگاب، در 18 کيلومتري فيروز آباد قراردارد. قلعه دختر، نزديک فيروز آباد، متعلّق به زمان شاپور اوّل ساساني، که معبد آناهيتا و آتشگاه بوده، اثر تاريخي ديگر اين شهر است. از ديگر آثار قديمي فيروز آباد مناره بلندي است که ويرانه آتشکده گور در نزديکي آن قراردارد.