اقوام ايرانی
به گواهي اسناد تاريخی و مدارک باستان شناسی، از هزاران سال پيش سرزمين ايران رهگذر و جايگاه زندگي اقوام گوناگونی بوده است که خصوصيات جسماني و زبان ها و آداب متفاوتی داشته اند. پيش ازاستقرار آرياييان، دراين فلات اقوام بومي اي مي زيستند که امروز آن ها را به نام آسياني مي شناسيم. اقوامي که خط و نوشته ازخود برجای گذاشته يا نامشان در اسناد و کتيبه هاي قديم آمده عبارتنداز: ايلامي ها که در خوزستان و حدودپشتکوه مي زيستند؛ گوتي ها ولولوبي ها درنواحي کرمانشاه، کاسي ها در دامنه هاي زاگرُس و لُرستان؛ اورارتوها درشمال؛ و آماردها و تيپوري ها در حاشيه جنوبي درياي خَزَر.
اورارتوها از قرن نهم تا هفتم پيش از ميلاد در ارمنستان کنوني و شرق آسياي صغير و شمال آذربايجان حکومتي تشکيل داده بودند و کوه آرارات، که از نام همين قوم گرفته شده، درکشورآنان قرار داشت. اين قوم تمدّني درخشان داشت و با کندن کاريزها و آباداني زمين هاي بي حاصل درکشاورزي پيشرفت بسيار کرده بود. کاسي ها در نيمه اوّل هزاره دوم پيش ازميلاد در درّه هاي زاگرُس به سر مي بردند و حدود شش قرن بر بابِل حکومت کردند. کاسپيَن، نام ديگر درياي خَزَر از نام همين قوم گرفته شده است. شهرامروزي آمُل و ناحيه تبرستان نام خود را از آماردها و تيپورها، اقوام قبل از آريائي ساکن سرزمين ايران گرفته است.