از ورود نخستين آريائيان تا امروز درآميختگي قومي با درجات گوناگون درايران ادامه داشته است. اسکندر در فتوحات خود سرداران و سپاهيان مقدوني و يوناني را به ازدواج با ايرانيان تشويق مي کرد. هنگام حمله اعراب قبايل و طوايف بزرگ عرب به نواحي مختلف ايران کوچ کردند و رفته رفته درجمعيّت ايران جذب شدند. بعدها قبايل ترک در گروه هاي بزرگ عشايري به ايران هجوم آوردند. ترکان غَزنَوي و سَلجوقي بزرگترين دسته هاي اين مهاجمان بودند. باحمله مغول و کشتار بي امان مردم، سرزمين هاي ويران و خالي را طوايف پُرجمعيّت زردپوست مغول وتاتار پُرکردند. پس از آن حکومت هاي ايران، به منظور پاسداري از مرزهاي کشور، قبايل بيابان گرد را از نواحي دوردست به داخل ايران کوچ دادند. اُزبَک ها، بَربَرها، و ترکمان ها از اين طريق به تدريج وارد ايران شدند. در اوايل توسعه قدرت صَفَوي نيروهاي وفادار به شاه، که شاهسَوَن يا قِزَلباش خوانده مي شدند، همگي از قبايل ترک بودند و سران ايشان بعدها حکم راني سراسر ايران را به خود اختصاص دادند.
بدين ترتيب، آميزش اقوام گوناگون از سويي و وضع جغرافيايي و آب و هواي مناطق گوناگون درمشخصّات ساکنان نواحي مختلف ايران بي تأثير نبوده است. به عنوان نمونه، مي توان اندام بلند و تنومند ايل نشينان مناطق زاگرُس را نام برد که آن ها را از ساکنان کناره هاي درياي خَزَر، که قدّي کوتاه و چهره و موي و چشم روشن دارند، متفاوت مي کند. اين خصوصيات درمورد نواحي جنوب کشور، از جمله خوزستان، نيز قابل توجّه است زيرا ساکنان اين نواحي نيز برخي ويژگي هاي همسايگان از جمله اعراب را به خودگرفته اند.
مردم امروز ايران را از نظر روش گذران زندگي مي توان به دو دسته اصلي تقسيم کرد. مردم ساکن شهرها و مردم روستاها و ايلات. ايل کلمه اي است ترکي و از زمان مغول ها به فارسي راه يافته. ايل معمولاً به عشاير و قبايلي اطلاق مي شود که در جستجوي چراگاه براي دام هاي خود در ايام سال تغيير جا مي دهند. جامعه عشايري زماني اکثريت جمعيّت ايران را تشکيل مي داد. امّا عوامل گوناگون از جمله قدرت گیری حکومت های مرکزی به تدريج بر شمار ساکنان شهرها و روستاها افزوده است.
براساس آمار سال1364ش/1985م، در ايران 92 ايل بزرگ و 482 طايفه مستقل وجود داردکه هريک از آنها به واحدهاي کوچک تري، که به نهاد خانواده مي رسد تقسيم مي شوند. ازسه ويژگي مهّم زندگي ايلياتي يکي دام داري سنّتي است که اساس اقتصاد آن به شمارمي رود. ديگر، جا به جائي دائم يا رفتن به ييلاق و مناطق سردسير در فصل گرما و بازگشت به قشلاق يانواحي گرمسير در زمستان است. اين جابه جايي به منظور بهره جويي ازپوشش گياهي طبيعي و دسترسي به آب صورت مي گيرد. کوچ نشينان نواحي البرز و دامنه هاي زاگرُس معمولاً کوچ عمودي دارند، يعني ازدشت ها و جلگه ها به بلندي هاي کوهستاني سفر مي کنند. درنواحي سيستان و بلوچستان که تفاوت بين نقاط پست و بلند از نظر گياهي قابل توجّه نيست، کوچ درمسيرافقي صورت مي گيرد. سوّمين ويژگي عشاير وابستگي اعضاي آن به ساختار سياسي و اجتماعي ايل است که بر اساس آن رييس يا خان يا ايلخان اختيار تصميم گيري، داوري و قدرت اجرايي دستورات را يک جا دارد. اين خود ازعوامل اساسي نيرومندي ايلات و توانايي آنها در سرنگوني و تأسيس حکومت ها در طول تاريخ بوده است.
ستيز دائم و بي امان با طبيعت، مردم کوچ نشين را آشنا باسرزمين، دلاور، بردبار و وابسته به يکديگر بارمي آورد. عشاير ايران در نبردهاي داخلي و خارجي نيز سهم مهّمي داشته اند و به ويژه از دوران هَخامَنِشي به بعد مرزداري از شغل هاي مهمّ آنان به شمار مي رفته است. کُردها، لُرها، بلوچ ها، قشقايي ها، ترکمن ها، ايلات خمسه، کولي ها، و عشاير عرب زبان از جمله اقوام و عشاير عمده ايران اند.