مغول ها يكي از اقوام زرد پوستند كه در آسياي مركزي مي زيستند . اين اقوام از طوايف متعدد تشكيل مي شدند كه از جهت زيادي خانواده و وسعت زمين با همديگر اختلاف داشتند . مهمترين اين طوايف عبارت بودند از : تاتار ، جلاير ، قيات ، آرلاد ، قنقرات ، اويرات ، كرائيت به همه اين طوايف ، مغول و تاتار مي گفتند .
نخستين كسي كه از اين طايفه توانست يوغ بندگي را بشكند يسوگاي پدر چنگيز خان سالار طايفه قيات بود . وي سپس همه طوايف مغول را متحد كرد . پسر بزرگتر يسوگاي نامش تموچين بود و بعدا به چنگيز خان معروف شد . او پس از مرگ پدرش جانشين وي شد . او تمام طوايف مغول و تاتار را به اطاعت خود درآورد . تاريخ مغول از فتوحات چنگيز خان شروع مي شود .
چنگيز خان در سال 600 هجري طوايف ايغور را فرمانبردار خود كرد ، سلطان محمد خوارزمشاه به فكر تسخير چين افتاد و چون شنيد كه چنگيز خان سرزمين ايغور را گرفته و بر پكن پايتخت چين تسلط يافته نمايندگاني به رهبري سيد اجل بهاءالدين رازي نزد چنگيز خان فرستاد . چنگيز خان هم آنان را پذيرفت و پيغام داد كه مايل است ميان دو كشور مبادله بازرگاني شود . در سال 516 هجري فرستاده چنگيز خان با محمد خوارزمشاه معاهده اي بست كه طبق آن تجارت و بازرگاني ميان دو كشور گسترش يابد . چنگيز خان چند بازرگان به ايران فرستاد اما اينالجق فرمانرواي شهر اترار كه از خويشاوندان مادري محمد خوارزمشاه بود بازرگانان مغولي را گرفت و كشت و اموالشان را تصرف كرد و آنان را جاسوس خواند . تنها يك نفر از آنان گريخت و ماجرا را براي چنگيز خان تعريف كرد . چنگيز خان اين بار چندين نفر به دربار خوارزمشاه فرستاد و تقاضاي خسارت و قاتلين بازرگانان را كرد ولي سلطان محمد هم فرستادگان چنگيز خان را كشت . چنگيزخان خشمگين شد و در سال 616 هجري براي انتقام خون مغولها به سرزمين خوارزمشاه يورش برد . چنگيزخان سپاه خود را چهار قسمت كرد و از هر طرف به ايران شبيخون برد . سلطان خوارزمشاه چون چنين ديد پا به فرار گذاشت تا سرانجام در جريزه آبسكون با سيه روزي بدرود حيات گفت .
پس از سلطان محمد خوارزمشاه پسرش جلال الدين منكبرني با سپاهيان اندكش در مقابل مغول ها ايستادگي كرد و آنان را شكست داد ولي حملات پي در پي مغولها قدرت مقاومت را از او سلب كرد و سرانجام در غرب ايران به دست يكي از كردان كشته شد . پس از آن بيشتر ممالك ايران به دست مغولها افتاد و آنان شروع به كشته و كشتار مردم و تاراج اموالشان كردند . خانه ها را هم سوزاندند و در اندك زماني مغولها شهرهاي مهم : بخارا ، سمرقند ، بلخ را گرفتند .
چنگيزخان تمام دشمنان خود را نابود كرد . راز پيروزي مغولها سنگدلي آنها بود كه با رهبري چنگيز خان سازماندهي شده بود . لشگريان مغول پس ازمدتي توانستند از ديوار چين بگذرند و شهر پكن را بگيرند . او پس از تصرف يك قسمت از چين تركستان را هم گرفت . تركان مردماني بودند كه راه و روش آنها همانند مغولها بود . متمدن ترين قبايل ترك اويغورها بودند كه آيين بودايي و مسيحي داشتند . آنان فرهنگ و خط ويژه اي داشتند و چنگيز خان با آنان قرارداد صلح بست .
چنگيز خان در بحبوحه اين فتوحات در سال 624 هجري فوت كرد ، در حاليكه ممالك فتح شده به دست او و پسرانش از درياي زرد تا درياي سياه وسعت يافته بود و اقوام چيني و تنگغوتي و افغاني و ايران و ترك را شامل مي شد .