بزرگداشت نوش آفرين انصاري، كتابدار برجسته و پيشكسوت، چهارشنبه (۲۰ اسفند) به همت انجمن زنان پژوهشگر تاريخ در محل كتابخانه ملي برگزار شد.
در اين مراسم نوش آفرين انصاري ضمن تشكر از انجمن زنان پژوهشگر تاريخ، رئيس سازمان اسناد و كتابخانه ملي و كساني كه براي برگزاري اين بزرگداشت تلاش كرده بوند گفت: در تاريخ ۳۰ ارديبهشت ۱۳۷۷ جلسه اي در كتابخانه حسينيه ارشاد براي بازنشستگي ام برگزار شد و در تاريخ ۲۸ تير ۱۳۸۳ نیز در انجمن مفاخر فرهنگي مورد لطف و محبت دوستان و همكاران قرار گرفتم. تعدادي از آن مجريان و نويسندگان، از دنيا رفته اند، تعدادي در خارج از كشور هستند و تعدادي هم نتوانستند امروز حضور داشته باشند. طبعا امروز از تعدادي از اين افراد، تاثير عميق‌تري پذيرفتم تا شما هم آنها را بخوانيد. كساني همچون توران ميرهادي، ثريا قزل اياغ و دكتر عباس حري.
وي افزود: دو كتاب را هم به شما توصيه مي‌كنم كه در پنجاه سالگي شوراي كتاب كودك منتشر شدند. اول كتاب «ارج نامه علم عاشقي» و ديگري «از همكاري تا مشاركت». كتاب اول توسط شهرام اقبال زاده و دومي به كوشش دقيق پريچهر نسرين پي و نشر كتابدار منتشر شد. امسال در نمايشگاه كتاب اين دو كتاب را تهيه كنيد.
انصاري گفت: ما با هم حركت كرديم و اين بر هم تاثير گذاشتن بسيار اهميت دارد. همه چيز به صورت كوچك و محدود از سوي انجمن شروع شد. در سال ۹۰ انجمن، گراميداشت خانم ميرهادي را برگزار كرد و امروز نوبت به من رسيده است.
وی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: چرا جلسه آنچنان كه من فكر مي‌كردم كوچك و جمع و جور برگزار نشد؟ چراكه جامعه مدني در ايران رشد كرده و ما اكنون در اين دانشگاه‌ها، دانشگاه‌هايي از نوع ديگر را تجربه مي‌كنيم. به ايران و كودك ايراني نزديك شده‌ايم. تجربه‌هاي ما در اين سازمان‌هاي مدني از ما، انسان هاي ديگري ساخته است. انسان‌هايي كه چهارشنبه بعدازظهر پيش از عيد را طي طريق مي‌كنند تا به اينجا بيايند. شايد به دليل آموزشي كه ديدند و تغييري كه در وجودشان نسبت به كار داوطلبانه و كار جمعي اتفاق افتاده است، باشد.
انصاري گفت: با هم و براي هم كار كنيم. دانشجوي تمام وقت باشيم. قدر و منزلت خود را به عنوان زن ايراني بشناسيم و خصوصا قدردان مردانِ همراه باشيم.
مهدی محقق: من و نوش آفرین انصاری، متعلق به دو فرهنگ مختلف هستیم
دكتر مهدي محقق، پژوهشگر و رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي و همسر نوش آفرين انصاري در اين مراسم گفت: امسال پنجاه و دومين سال است كه در كنار خانم انصاری هستم. نكته جالب اين است كه ما متعلق به دو فرهنگ مختلف هستيم. فرهنگي كه ايشان در آن رشد يافت، فرهنگ غربي بود. خانم انصاري اصلا در ايران درس نخواند. ديپلم را از انگليس، ليسانس را از ژنو و فوق ليسانس و دكترا را از كانادا دريافت كرد. بر خلافِ من كه تحصيلاتم حوزوي بود.
وي افزود: آنچه كه نقطه اشتراك ما بود، فرهنگ ايراني و اسلامي بود كه ايشان از همان آغاز به اين دو علاقه‌مند بود و در تمام دوره‌هايي كه من در دانشگاه بودم، در تاليفات به من کمک کرد، چراكه زبان انگليسي را بسيار خوب مي‌دانست و كتاب او تحت عنوان «مدخل شرق اسلامي» نیز برنده بهترين كتاب سال ايران شد.
مهدی محقق: آنچه انصاری را موفق کرد، نظم و انضباط وی بود
دكتر محقق در ادامه، متذكر شد: آنچه ايشان را موفق كرد، نظم و انضباط وي بود. برعكسِ ما كه در فرهنگي تربيت شديم كه گفته بودند نظم ما در بي نظمي است. خانم انصاري كاملا منظم بود. او در برخورد با زندگي خصوصي، تربيت فرزندان و كارهاي تحصيلي و علمي از نظم خاصي برخوردار بود. خصوصاً زمانی که در همکاری با بانویي با همت و پرتلاش همچون خانم توران ميرهادي كه توانست كتاب كودكان را نظم و نسق ببخشد و فرهنگنامه كودكان و نوجوانان را بدون در اختیار داشتن بودجه موردنیاز، سر و سامان دهند. همه كساني كه با شوراي كتاب كودك كار مي‌كردند، افتخاري كار مي‌كردند. خانم ميرهادي نیز از ساعت هشت صبح تا هشت شب سر كار مي‌ماند، خانم انصاري هم تا سه صبح مشغول خواندن مقالات است. همكاراني كه با ايشان كار مي كنند همه افرادي باهمت هستند. ما در زماني قرار گرفته‌ايم كه افرادي باهمت در آن در تلاش هستند.
وي افزود: كودك براي كتابخواني مراحلي دارد. اگر يك كتاب دشوار را در كتابخانه كودكان بگذاريد، مثل اين است كه به يك بچه دو تا سه ساله بخواهيد چلوكباب بدهيد. بچه در هر سني كتاب خاصي نياز دارد و اين هدف شوراي كتاب كودك بوده است. آنها با وجود اينكه هيچ وسيله و ابزاري در اختیار نداشتند و از هيچ نهادي كمك نمي‌گرفتند اما موفق شدند. در طول تاريخ، زنان زیادی بوده كه علاقه مند به كتاب و مشوق دانشمندان بوده‌اند. ما بايد بانواني همچون خانمها انصاري و ميرهادي را الگوي دختران خود قرار دهيم. در هر حال من در اينجا از اینکه خانم انصاري در كارهاي علمي من مشوق و همراهم بوده، ياد كنم. امثال اين بانو، آينده دختران اين مملكت را مي سازد.
زهره قائینی: باید از کار داوطلبانه نوش آفرین انصاری در شورای کتاب کودک، تقدیر کرد
در ادامه زهره قائيني از اعضاي شوراي كتاب كودك، اظهار داشت: درباره دكتر نوش‌آفرين انصاري مي‌توان از جنبه‌هاي گوناگوني سخن گفت اما من امروز مي‌خواهم تنها درباره كار داوطلبانه او در شوراي كتاب كودك آن هم به درازاي يك عصر بزرگسالي صحبت كنم. همه ما درباره كار داوطلبانه بسيار شنيده‌ايم يا خودمان درگير آن بوده‌ايم با دوستان و خويشانمان اما شايد كمتر فرصت داشتيم كه از خود و ديگران بپرسيم كه كار داوطلبانه به باور ما يك وظيفه است يا يك فلسفه؟
وی افزود: بيشتر ما به شكل طبيعي فكر مي‌كنيم كه كار داوطلبانه، يك وظيفه است. يعني در برنامه زندگي مان براي خود اين وظيفه را تعريف مي‌كنيم كه چند ساعتی در هفته كار داوطلبانه كنيم، افراد در گروههاي اجتماعي گوناگون، در زندگي خود بخش مشخص و محدودي را براي انجام كار به شكل داوطلبانه تعيين مي‌كنند و از نظر روحي، شاد و خرسند مي‌شوند. دو ساعت در هفته به كهريزك مي‌روند كه افراد سالخورده را غذا بدهند يا حمام كنند، چند ساعت در هفته به شوراي كتاب كودك مي‌آيند تا در گروههاي بررسي كار كنند، يك روز در هفته داوطلبانه به مركز كودكان كار و خيابان سر مي‌زنند و درس مي‌دهند و بسيار نمونه‌ها كه شايد شما خود بهتر مي‌دانيد. و البته و بدون شك اينها زيبا و ستودني هستند و به زندگي اجتماعي جامعه ما بار معنايي مي‌بخشند.
قائینی درادامه گفت: اما در كنار اين افراد كه بخشي از زندگي خود با ساعت‌هاي محدودي را بدون دستمزد، وقف فعاليت‌هاي اجتماعي كرده‌اند، گروه ديگري از انسان‌ها هستند كه كار داوطلبانه به عنوان وظيفه را پشت‌سر گذاشته‌اند و از آن فاصله بسيار گرفته‌اند و كار داوطلبانه،فلسفه زندگي‌شان شده است يعني در همه زندگي آنها، چه در گستره و چه در ژرفاي آن، ريشه دوانيده است.
او اضافه کرد: به سبب آنكه كار داوطلبانه به فلسفه زندگي آنها بدل شده است، به طور طبيعي چنين آدم هايي داراي بينش هستند، انسان داراي بينش، انسان متفاوتي است، زيرا از جنبه آگاهي از سطح به عمق حركت كرده و آگاهي را تبديل به ماده دروني يا پيش‌بيني كرده است انسان با بينش، همواره با خود پرسش‌هاي بنياديني را مطرح مي‌كند و براي پاسخ‌گويي، خود را به چالش مي‌كشاند. اين گونه افراد بايد براي پرسش‌هاي فلسفي زندگي خود پاسخ‌هايي بيابند و اين پاسخ‌ها سمت و سوي زندگي آنها را شكل مي‌دهد. سرشت زندگي آنها با چنين پرسش‌ها و پاسخ‌هايي پيوند خورده است.
زهره قائینی: انسانهایی که کار داوطلبانه با هدف خیر انجام می دهند، انسان هایی ویژه هستند
عضو شورای کتاب کودک ادامه داد: اين گروه از آدم‌ها كه محركشان در كار، بينش شان است، البته انسانهای ويژه ای هستند. همين آدم‌ها بوده‌اند كه جامعه ما يا دنياي ما را ساخته اند، آدم‌هايي كه، در هر عرصه و به ويژه در عرصه كار داوطلبانه، همه زندگي شان را وقف كرده‌اند و منتظر پاداش و قدرداني ديگران نيز نبوده‌اند.
او در ادامه بیان کرد: عشق اين گروه از آدم‌ها در جاي ديگري نهفته است و آن، عشق و باور به يك كار است كه آنها را شيفته خود كرده و بي مهابا، بدون حساب و كتاب، بدون انديشیدن به اینكه از كار داوطلبانه چه چیز نصيبم مي‌شود، مالي يا موقعيتي،به آن مي‌پردازند آن كار يا انديشه، از خودگذشتن و به ديگري پرداختن است. البته در هرجامعه‌اي شمار اين آدم‌ها اندك است. هم در جامعه ما و همه در جوامع ديگر، در نهادهايي همچون شوراي كتاب كودك هم اندك بوده و امروز هم بسيار اندك‌تر شده است.
زهره قائینی: در همین جامعه نیز جوانانی هستند که آماده کار داوطلبانه اند
قائینی افزود: زمانه به من ثابت كرده است كه مطلقي وجود ندارد، همه چيز نسبي است. حتي در اين وادي نيز يك مطلق وجود ندارد. در اينجا نيز افراد با درجات مختلفي از برداشت‌ها، كار داوطلبانه را فلسفه زندگي خود مي‌كنند و اين درجه را جز خود آن انسان‌ها، هيچ كس ديگر نمي‌تواند تعيين كند بنابر اين من هم در بزرگداشت نوش‌آفرين انصاري بيشتر از آن كه بخواهم از او يك بُت بسازم و تعريف‌هايي كنم كه شايد خود ايشان هم، آنها را نپذيرند، مي‌خواهم به فلسفه زندگي او پرداخته باشم تا نسل جوان ما نيز بتواند از اين رهگذر، توشه اي براي خود بردارد.
وی تصریح کرد: در همين جامعه كه به سبب دشواري‌هاي اقتصادي كمتر افرادي مي‌توانند كار داوطلبانه كنند، جواناني هستند كه در مكان‌هاي گوناگون آماده كار داوطلبانه هستند. بنابر اين روشن كردن اين مرزها بسيار مهم است، بدون آن كه بخواهيم آنها را سرخورده و نااميد كنيم.
او در ادامه گفت: امروزه انگيزه‌هاي گوناگوني نسل جوان را به سوي كار داوطلبانه هدايت مي‌كند. شماري به نهادهاي غيردولتي يا به «N.G.O»ها روي مي‌آورند تا در رزومه خود اين سابقه را ثبت كنند تا بهتر بتوانند پذيرش دانشگاه‌هاي خارج از ايران را به دست آورند يا تخته پرشي شود براي شكار موقعيت‌هاي بهتر كاري و اجتماعي. البته در اين انگيزه ردپايي از وظيفه هم ديده نمي‌شود. بنابراين ارزيابي از كار داوطلبانه خود و ديگران بسيار مهم است تا بتوانيم جامعه‌اي سالم‌تر بنا كنيم و نيكخواهي و نيك پنداري بهتر و گسترده‌تر گسترش يابد.
زهره قائینی: افرادی که کار داوطلبانه را وظیفه دانسته اند، دگرگونیهای بنیادی در جامعه ایجاد کردند
قائینی اشاره کرد: آن گروه از افرادي كه كار داوطلبانه را وظيفه دانسته‌اند نيز بايد درك كنند، آنان كه دگرگوني‌هاي بنيادين در جامعه به وجود آورده‌اند، تنها توانمند و با استعداد نبوده‌اند، فلسفه يا بينشي پيش روي داشته‌اند و به آن عمل كرده‌اند، بدانند كه دگرگوني‌هاي اجتماعي تنها با وظيفه انجام نمي‌شود. بايد به آن ايمان داشت ايمان از نوع انسان‌هايي كه در حوزه آموزش و پرورش و ادبيات كودكان بسيار مي‌شناسيم. رشديه و باغچه‌بان، ميرهادي، معصومه سهراب، يحيي مافي، ثريا قزل اياغ و در اينجا نوش‌آفرين انصاري.
وی تاکید کرد: انصاري در همه عمر باور داشته است كه بايد كتابخانه‌هاي كودك را گسترش داد. در دسترس گذاشتن كتاب براي نسل جوان براي او يك اصل است. او نياز جامعه را در اين اصل دانسته است. او در اين مورد، حق كودك يا حق جامعه را بر حق خود مقدم دانسته است. من هميشه و در همه جا گفته‌ام كه نسل پايه‌گذاران شوراي كتاب كودك از ميرهادي‌ها و سهراب‌ها و مافي‌ها و حتا جوان‌ترهايشان انصاري‌ها در زماني كه شوراي كتاب كودك را پايه‌گذاري كردند، خود داراي موقعيت‌هاي اجتماعي خوبي بودند و نياز به كسب موقعيت در شوراي كتاب كودك نداشتند. آنها آمدند تا با كار داوطلبانه، باورهاي عميق خود در دگرگون كردن جامعه را تحقق ببخشند.
عضو شورای کتاب کودک اضافه کرد: بقاي نهادهايي همچون شوراي كتاب كودك يا هر سازمان مردم نهاد بستگي به اين نوع نگاهي است كه در آن جاري بوده است. به طور طبيعي زمان از روي ما مي‌گذرد، نسلي جاي نسلي ديگر را مي‌گيرد. مهم اين است كه نسل جديد چقدر اين فلسفه را درك كرده باشد. آيا مي‌تواند درك كند كه حق جامعه بر حق او مقدم است؟ احساسات جواناني كه به سمت كار داوطلبانه روي مي‌آورند، به همان اندازه كه شدت دارد، مدت هم دارد؟
زهره قائینی: افرادی که کار داوطلبانه، فلسفه زندگی شان بوده، بی نیاز از پول برای گذران زندگی نبوده اند
وی افزود: برخي بر اين باورند، يكي از عواملي كه سبب مي‌شود افراد براي يك عمر به باورهاي خود پايبند باشند، بي‌نيازي آنها به كسب درآمد است. اما من مي‌خواهم دوباره تأكيد كنم، آنها كه كار داوطلبانه فلسفه زندگي‌شان بوده است. همواره بي‌نياز از پول براي گذران زندگي خود نبوده‌اند باغچه‌بان كه همه عمر براي دگرگون كردن سامانه آموزش و پرورش تلاش كرد، براي گذران زندگي خود و خانواده‌اش با دشواري‌هاي بسيار رو‌به رو بود اما او براي رسيدن به هدف والايش كمتر فرصت مي‌يافت كه به حساب و كتاب بپردازد آنچه از باغچه‌بان، باغچه‌بان ساخت. بينشي بود كه او پيدا كرد.
او ادامه داد: براي رسيدن به اين مرتبه بايد راه دشواري پيمود راهي كه گام نخست آن از خود و خويشان گذشتن و به جامعه رسيدن است. گوهر كار داوطلبانه اگر به بينش فرد تبديل شود، چيزي نيست، جز به فكر سعادت و پيشرفت و رفاه جامعه خود و جامعه جهاني بودن.
زهره قائینی: نوش آفرین انصاری را بهانه ای می کنم تا به نسل های بعد بگویم کار داوطلبانه باارزش و نیکوست
قائینی تصریح کرد: كسي كه يك عمر كار داوطلبانه در كارنامه خود دارد، نياز به بزرگداشت هم ندارد! چون او اكنون نيز فكر مي‌كند. هرآنچه كه انجام داده است، اداي دِيني است به جامعه اي كه براي او فرصت زيستن و بهره‌بردن از زندگي را فراهم كرده است، من بزرگداشت نوش آفرين انصاري را بهانه‌اي مي‌كنم تا به خودم و به نسل‌هايي كه بعد از خودم در اين عرصه كوشيده‌اند، بگويم، كار داوطلبانه با ارزش و نيكوست.
او گفت: اما از آن با ارزش تر و نيكوتر، آن است، كه بياموزيم از كساني كه اين كار را به عمري تلاش تبديل كرده‌اند و همواره ديگري مقدم بر آنها بوده است. بزرگترين نكوداشت براي اين بزرگان، آن است كه راهشان را ادامه دهيم نه راه را به بيراهه بكشانيم. در نهايت، در جامعه اي كه استمرار نهاد، استمرار نيكخواهي، استمرار دنبال كردن يك فلسفه در جهت بارور كردن جامعه، همچون معجزه است! باور كنيم كه سخت است گذر از اقيانوسي به مدت يك عمر و در پايان نيز سالم به ساحل رسيدن.
در پايان مراسم از نوش آفرين انصاري، به پاس سال‌ها تلاش و زحمت در عرصه فرهنگ كشور با اهداي هدايا و لوح سپاس، قدردانی شد.